Konkurs Gwar 2023
Po cieszyńsku, po obu stronach Olzy

Konkurs Gwar „Po cieszyńsku po obu stronach Olzy” tego roku zorganizowano po raz dziewiętnasty. Na przestrzeni lat zmieniało się miejsce, w którym odbywały się przesłuchania i koncerty finałowe laureatów, zmieniali się współorganizatorzy. Niezmienna pozostała idea konkursu. A także to, że lista laureatów konkursu jest gotową „ściągą” dla organizatorów wszelkich imprez, z której warto skorzystać, układając program wydarzeń.

— Warto, by w ramach programu artystycznego na imprezach w naszych miastach i wioskach występowały te nasze dziecka. Aby widziały, że nam na nich zależy — podkreślał Leszek Richter, prezes Sekcji Ludoznawczej Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego w Republice Czeskiej. Zaprosił już też wszystkich do Jabłonkowa na planowane w dniach 2-4 sierpnia „Gorolski Święto”, gdzie laureaci konkursu zaprezentują się przed kilkutysięczną publicznością.

Gwara to jeden z dziedziczonych po przodkach skarbów

— Dziękuję wam nauczyciele, rodzice, dziadkowie za to, że wspieracie swoje dzieci w tym, aby brały udział w konkursie. Moim zdaniem jest to jeden z najważniejszych skarbów, jaki nam przekazali nasi przodkowie — dodał Richter.

O tym, że gwara to jeden z dziedziczonych po przodkach skarbów, które warto pielęgnować mówił także inny członek jury – Tómek Sochacki. — Kiej by nie było cieszyńskiej rzeczy, to by nie było tustelańskiej kultury materialnej i duchowej – orzekł Sochacki.

Nagrody, dyplomy, medale i puchary

Wyniki tegorocznej, XIX edycji konkursu podawaliśmy tutaj. Podczas piątkowego koncertu laureaci pierwszych miejsc oraz wyróżnieni otrzymali nagrody, dyplomy, medale i puchary.

W przyszłym roku planowana jest jubileuszowa, XX edycja Konkursu organizowanego wspólnie przez Cieszyński Ośrodek Kultury „Dom Narodowy”, Górnośląski Oddział Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” w Katowicach, Zarząd Główny Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego w Republice Czeskiej i Sekcję Ludoznawcza ZG PZKO w Republice Czeskiej.

Tekst i zdjęcia: Beata Tyrna zwrot.cz

"Po cieszyńsku, po obu stronach Olzy" to recytatorski konkurs gwarowy dla dzieci i młodzieży z obu stron podzielonego granicą państwową regionu Śląska Cieszyńskiego. Konkurs Gwar w 2023 roku po raz dziewiętnasty kierowany jest do dzieci, uczniów i młodzieży wszystkich typów placówek i szkół historycznej Ziemi Cieszyńskiej po obu stronach Olzy, w Polsce i Republice Czeskiej.

Celem konkursu jest ocalenie od zapomnienia charakterystycznych gwar wielu pokoleń rdzennych Polaków tego regionu. Konkurs ma kultywować i zachęcać do mówienia językiem ojców i praojców, ubierania autentycznych strojów, odtwarzania obrzędów i zwyczajów oraz prezentowania w formie scenicznej wydarzeń z przeszłości i czasów współczesnych.

UCZESTNICY

Uczestników Konkursu Gwar mogą zgłaszać placówki opiekuńczo – wychowawcze, szkoły wszelkich typów, placówki kultury, rodzice i opiekunowie prawni. Mogą w nich uczestniczyć także uczniowie, którzy ukończyli 18 lat i sami, z własnej inicjatywy, zgłoszą uczestnictwo w konkursie.

Zachęcamy wychowawców, nauczycieli, pracowników placówek kultury a także rodziców i dziadków by mobilizowali i włączali się w przygotowania dzieci i młodzieży szkolnej do udziału w konkursie GWAR, kultywowania i zachęcania do mówienia językiem ojców i praojców, ubierania autentycznych strojów, odtwarzania obrzędów i zwyczajów oraz prezentowania w formie scenicznej wydarzeń z przeszłości i czasów współczesnych.

Laureaci Konkursu Gwar mogą być zapraszani na lokalne uroczystości, festiwale i konkursy organizowane w szkołach, placówkach kultury oraz na regionalnych imprezach na terenie Polski i Republiki Czeskiej, np. w ramach Tygodnia Kultury Beskidzkiej czy Gorolskiego Święta w Jabłonkowie.

Konkurs zainicjował w 2003 roku, śp. Zbigniew ZBOREK, mieszkaniec Czechowic-Dziedzic, propagator i miłośnik Gwary Cieszyńskiej, ówczesny Wiceprezes Zarządu Górnośląskiego Oddziału Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” w Katowicach.

ORGANIZATORZY

Konkurs realizowany jest w ramach wieloletniej umowy zawartej pomiędzy Górnośląskim Oddziałem Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” w Katowicach oraz Cieszyńskim Ośrodkiem Kultury „Dom Narodowy” w Cieszynie. W organizację Konkursu włącza się Zarząd Główny Polskiego Związku Kulturalno - Oświatowego oraz Sekcja Ludoznawcza ZG PZKO w Republice Czeskiej wg odrębnych ustaleń, także jednostki i instytucje samorządowe, firmy i zainteresowani propagowaniem Gwary Cieszyńskiej jako sponsorzy i fundatorzy nagród.

UCZESTNICY I KATEGORIE WIEKOWE

W prezentacjach indywidualnych - jednoosobowych, będą oceniane dzieci i młodzież w czterech grupach wiekowych:

A.   Dzieci w wieku 3 - 6 lat
B.   Uczniowie w wieku 7 - 10 lat
C.   Uczniowie w wieku 11 - 15 lat
D.   Młodzież szkolna w wieku 16 i więcej lat.
E.   GRUPA - prezentacje tekstu przez dwóch i więcej uczestników, bez ograniczeń wiekowych.
F.   ZESPÓŁ - wieloosobowa inscenizacja teatralna bez ograniczeń wiekowych.

CZAS PREZENTACJI

I. Dzieci w wieku 3 - 6 lat - ok. 2-3 minuty.
II. Uczniowie i młodzież ok. 3-7 minut.
III. Grupa - Zespół - E, F  - ok. 15 minut.

REPERTUAR I SPOSÓB PREZENTACJI

1. Każdy uczestnik lub Grupa - Zespół, winni zaprezentować tekst mówiony prozą lub wierszem lub w formie inscenizacji w gwarach używanych w subregionie, który reprezentują.
2. Zaleca się, by uczestnicy reprezentujący daną placówkę edukacyjną lub placówkę kultury zaprezentowali teksty gwarowe różnych autorów.
3. Preferowane są teksty poznawcze o tematyce historycznej, opisujące zwyczaje i obyczaje, autentyczne wydarzenia z przeszłości, stare obrzędy, byłe miejsca pracy i nauki, historyjki nawiązujące do współczesnych przeobrażeń w życiu lokalnych społeczności.
4. Ważnym elementem występu winna być poprawność interpretacyjna, rozumienie wygłaszanych kwestii, także intonacja. 
5. Opiekunowie, rodzice proszeni są o właściwe dobieranie tekstów oraz treści dostosowanych do wieku dzieci i uczniów.
6. Dopuszczalne jest korzystanie z podkładu muzycznego, uzupełnianie występu o gwarowe piosenki i pieśni, grę na instrumencie muzycznym szczególnie w wykonaniu prezentującego tekst lub członków Grupy - Zespołu.
7. Zalecane jest występowanie w strojach regionalnych jednak nie jest to decydujący czynnik w ogólnej ocenie występu.

ELIMINACJE

1. Termin: 8 i 9 listopada 2023 roku, (środa, czwartek) od godziny 9.oo do 16.oo.
2. Miejsce pracy Jury: Cieszyński Ośrodek Kultury „Dom Narodowy” w Cieszynie.
3. Dzień i godzina prezentacji indywidualnych oraz Grup i Zespołów zostanie zamieszczona na stronie internetowej COK „Dom Narodowy” www.domnarodowy.pl od dnia 5.11. 2023 r.
4. Uczestnicy i opiekunowie otrzymają w dniach eliminacji po zakończonej prezentacji w COK „Dom Narodowy” skromny poczęstunek.
5. Wszyscy uczestnicy przesłuchań przyjeżdżają na eliminacje, a laureaci na koncert finałowy w COK „Dom Narodowy”, na własny koszt i własnymi środkami lokomocji.
6. Uczestnicy nieletni przyjeżdżają na eliminacje i koncert finałowy w COK „Dom Narodowy” wyłącznie pod opieką uprawnionych osób dorosłych.
7. W przypadku zaistnienia zagrożeń epidemiologiczno-sanitarnych oraz ogłoszonego zawieszenia zajęć w placówkach oświatowo-wychowawczych oraz placówkach kultury, także w przypadku trudności komunikacyjnych i innych można zgłosić do COK „Dom Narodowy” wniosek o przesłuchanie on-line.
8. W przypadkach szczególnych, gdy dana placówka, opiekun prawny dziecka, nie będzie miał możliwości uzyskania zdalnego połączenia on-line ze względu na brak stosownych urządzeń oraz odpowiednich aplikacji opiekun, placówka lub rodzic może przekazać do COK Dom Narodowy prezentację do oceny, pocztą elektroniczną lub na nośniku, w formie nagrania audiowizualnego.
9. Opiekunowie prawni oraz pełnoletni uczniowie zobowiązani będą wraz ze zgłoszeniem uczestnictwa w konkursie poprzez przekazanie Karty zgłoszenia w XIX Edycji Konkursu Gwar, do podpisania Klauzuli ZGODY w sprawie ochrony danych osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych – zał. B, oraz wyrażenia zgody na przetwarzanie i publikowanie wizerunku – zał. C.

ZGŁASZANIE UCZESTNICTWA

1. Termin: do 23 października 2023 roku (poniedziałek – włącznie) lub wyjątkowo w terminie późniejszym po telefonicznym uzgodnieniu z COK „Dom Narodowy”.
2. Zgłaszanie udziału: wypełniona i podpisana „KARTA ZGŁOSZENIA” - wzór Załącznik A.
3. Miejsce zgłaszania: wyłącznie COK „Dom Narodowy”, 43-400 Cieszyn, Rynek 12.
4. Forma zgłaszania: wyłącznie drogą elektroniczną na adres: a.pawlitko@domnarodowy.pl oraz w wyjątkowych sytuacjach przez dostarczenie Karty do COK „Dom Narodowy”.
5. Członkowie Grup oraz Zespołów, ze względu na obowiązujące przepisy RODO, muszą być zgłoszeni poprzez wypełnienie odrębnymi Kartami dla każdego uczestnika indywidualnie (ilu członków grupy – zespołu, tyle wypełnionych kart zgłoszenia, ze zgodami opiekunów prawnych oraz przygotowujących grupę do prezentacji).
6. Osoba do kontaktu w COK „Dom Narodowy” - Agnieszka PAWLITKO; tel. 668 860 354; e-mail: a.pawlitko@domnarodowy.pl.

KONCERT FINAŁOWY

1. Termin:  24 listopada 2023  roku, (piątek) godzina 16.oo
2. Miejsce: Cieszyński Ośrodek Kultury „Dom Narodowy” w Cieszynie, Rynek 12.
3. Na koncert finałowy zaproszeni zostaną laureaci I, II, III miejsca ze wszystkich kategorii wiekowych oraz Grup i Zespołów, także wyróżnieni nagrodami specjalnymi. 
4. W trakcie koncertu finałowego wystąpią przed publicznością zaproszeni laureaci I, II, III miejsca oraz laureaci nagród i wyróżnień specjalnych.
5. W trakcie Koncertu Finałowego mogą wystąpić inni laureaci, jeżeli tak zadecydują organizatorzy.
6. Na koncert finałowy przybywają laureaci na własny koszt a dzieci i młodzież poniżej 18 roku życia wyłącznie pod opieką osób dorosłych.
7. Eliminacje oraz Koncert finałowy będzie otwarte dla rodziców, przedstawicieli mediów i publikatorów oraz wszystkich zainteresowanych Konkursem przy zachowaniu reżimów sanitarnych, jeżeli takie zostaną wprowadzone.

NAGRODY I WYRÓŻNIENIA

1. Każdy uczestnik po występie w eliminacjach w COK „Dom Narodowy” otrzyma Dyplom za udział w konkursie. W przypadku zarządzenia przez COK „Dom Narodowy” zdalnych przesłuchań nie będą wręczane dyplomy.
2. Uczestnicy  z  kategorii A, B, C, D  za uzyskane I, II, III miejsca otrzymują indywidualne dyplomy.
3. Uczestnicy z kategorii E, F za uzyskane I, II, III miejsca otrzymują dyplomy - jako Grupa lub Zespół.
4. Jury ma prawo nie przyznawać miejsc lub przyznawać równorzędne miejsca i wyróżnienia.
5. Dyplomem i wyróżnieniem specjalnym nagradzany zostanie najmłodszy uczestnik konkursu.
6. Puchary i specjalne wyróżnienia oraz nagrody rzeczowe mogą otrzymać opiekunowie, placówki i indywidualni uczestnicy wytypowani lub wyróżnieni przez organizatorów, Jury, sponsorów i patronów konkursu.

JURY KONKURSU

1. Skład JURY konkursu powołuje COK „Dom Narodowy”.
2. Każdy z Jurorów ocenia występ za:
   - autentyczność gwary oraz dobór tekstu do okoliczności i wieku prezentującego,
   - ogólny wyraz artystyczny.
3. COK ‘Dom Narodowy” może ustalić i przyjąć Regulamin pracy Jury konkursu.
4. Sekretarz Jury po zakończanych przesłuchaniach i obradach Jury sporządza protokół, który podpisuje Przewodniczący i Sekretarz Jury.
5. Nazwiska laureatów oraz wyróżnionych w poszczególnych kategoriach zostaną opublikowane niezwłocznie na stronie internetowej COK „Dom Narodowy”, www.domnarodowy.pl

Opiekun prawny, rodzic, pełnoletni uczeń winien zapoznać się z  informacjami o przetwarzaniu danych osobowych oraz wymaganej zgodzie  zawartej w załącznikach do niniejszego Regulaminu: Załączniki: B, C, D i potwierdzić to oświadczeniem złożonym na Karcie zgłoszenia uczestnictwa, dla każdego uczestnika indywidualnego oraz Grupy i Zespołu.

POLACY JAKO MNIEJSZOŚĆ NARODOWA W REPUBLICE CZESKIEJ

Polacy stanowią tradycyjną mniejszość narodową w Republice Czeskiej. Autochtoniczna ludność polska w Republice Czeskiej żyje w zdecydowanej większości na terenie Zaolzia. Zaolzie to termin stosowany dla określenia tej czeskiej części Śląska Cieszyńskiego, która decyzją Rady Ambasadorów z lipca 1920 r. została przyznana Czechosłowacji, a w 1938 r. na okres jednego roku – przyłączona do Polski. Jest to używana głównie w Polsce potoczna nazwa zamieszkałej w dużej mierze przez Polaków zachodniej części historycznego Księstwa Cieszyńskiego, która obecnie znajduje się w Republice Czeskiej. „Zaolzie” to również symbol i pojęcie kojarzone z Polakami i polskością. W historiografii i publicystyce termin kultura zaolziańska jest równorzędny z pojęciem kultura polskiej społeczności mniejszościowej w Republice Czeskiej (a dawniej – w Czechosłowacji). W chwili obecnej chodzi o skupisko przeszło 30 000 ludzi.

Poza Zaolziem w mniejszej ilości żyją Polacy w Pradze, Czechach wschodnich i w morawskim Brnie. Najczęściej rozchodzi się o ludność napływową, który przybyła na ziemie czeskie z Polski lub z Zaolzia w celach zarobkowych i osiedliła się tu na stałe, przyjmując czeskie obywatelstwo. Ogólna liczba Polaków w Republice Czechosłowackiej wynosiła według oficjalnych danych statystycznych w 1991 r. 59 383 (0,57%), zaś w Republice Czeskiej w 2001 r. 51 968 (0,51%), a w 2011 r. 39 096 (0,37%). Należy pamiętać, że liczby te przedstawiają dane dotyczące tylko obywateli czeskich narodowości polskiej. Obok nich żyją w Republice Czeskiej jeszcze Polacy – obcokrajowcy. Najczęściej chodzi o pracowników zatrudnionych w firmach czeskich lub robotników sezonowych z trwałym lub długoterminowych pobytem w Republice Czeskiej. Konkretnie największą ilość Polaków obcokrajowców zatrudniają firmy Škoda auto Mladá Boleslav, Hunday Nošovice, kopalnie Zagłębia Ostrawsko-Karwińskiego czy Huta Trzyniecka. W 2009 r. według danych Policji Republiki Czeskiej liczba takich osób wynosiła 20 155, co stanowiło odsetek niespełna 5% z ogólnej liczby wszystkich obcokrajowców zamieszkujących Republikę Czeską, która wynosiła wtedy 437 251 osób.

WIĘCEJ O POLAKACH NA ZAOLZIU

XIX Konkurs Gwar "„"Po cieszyńsku po obu stronach Olzy"
jest finansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 20233

PATRONAT MEDIALNY
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA

Projekt finansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2023

Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów